دنتی پارس | تجهیزات دندان پزشکی | منبع لوازم و ابزار دندانپزشکی
بیماری اوتیسم یک اختلال رشدی – فکری است که با ناتوانی فرد در زمینه ارتباطات، تعامل اجتماعی و مشکلات در پردازش اطلاعات حسی مشخص می شود. اختلال اوتیسم شامل ناهنجاری هایی در بخش های اصلی مغز یعنی مخچه و سیستم لیمبیک می شود که در واقع نشان دهنده طیف وسیعی از علائم سیستمیک و رفتاری هستند. بیماران اوتیسم با مسائل مختلفی مواجه هستند که یکی از مهم ترین آن ها دندانپزشکی کودکان اوتیسم است. درمان دندانپزشکی بیماران اوتیسم می تواند پیچیده باشد زیرا اکثر آن ها نمی توانند مشکلات خود را به زبان آورند و برخی افراد هم رفتارها و واکنش های مختلفی را نسبت به تغییرات کوچک از خود نشان می دهند.
در مقاله پیش رو در رابطه با بیماری اوتیسم و علائم اوتیسم صحبت خواهیم کرد و ملاحظات دندانپزشکی در بیماران اوتیسم را بیان می کنیم.
اختلال اوتیسم چیست؟
اوتیسم یک ناهنجاری عصبی- رشدی است که به عنوان یک سندرم رفتاری تعریف می شود و اختلال در تعامل اجتماعی، اختلال در مهارت های ارتباطی (کلامی و غیر کلامی)، نقص حسی – حرکتی (واکنش های غیر قابل پیش بینی به محرک های محیطی) همراه با رفتارهای کلیشه ای و محدود را در برمی گیرد.
ریشه کلمه اوتیسم از کلمات یونانی “autos” و “ismos” گرفته شده است که به ترتیب به معنای خود و حالتی از خودمحوری و نادیده گرفتن همه افراد پیرامون هستند. اصطلاح “اوتیسم” نامی است که به فنوتیپ رفتاری اطلاق شده است و اولین بار در سال 1911 توسط Bleuler برای نشان دادن یک نوع مشخص از اختلال رهاشدگی در بیماران مبتلا به اسکیزوفرنی ابداع شد.
بر اساس کتاب DSM-IV، “اختلال تحولی فراگیر” اصطلاح جامعی است که بر اساس آن، نحوه تشخیص بیماری های خاصی را می توان تعریف کرد اصطلاحی که شامل اختلال اوتیسم (ASD)، سندرم آسپرگر و اختلالات نادری چون سندرم رت می شود. افراد مبتلا به اختلال طیف اوتیسم در سه حوزه تعامل اجتماعی، ارتباط و رفتارهای تکراری یا علایق محدود مشکل خواهند داشت.
علت اوتیسم چیست؟
علت ابتلا به اختلال اوتیسم هنوز مشخص نیست. بر اساس تحقیقات موجود می توان گفت ممکن است این اختلال چند عاملی باشد و ژنتیک، سموم محیطی و اختلالات عصبی در ابتلا به آن نقش داشته باشند.
در تحقیقات اخیر مشخص شده است که پارامترهایی مانند ژن CNTNAP2، جهش های ژنتیکی جدید، نقص های میتوکندری، افزایش سطح سیتوکین های التهابی، خونریزی مادر در دوران بارداری، سندرم های متابولیک و افزایش سن مادر همگی به طرز متقاعد کننده ای با اوتیسم مرتبط هستند.
اوتیسم عصبی یک اختلال عضوی به شمار می آید که با اختلالاتی در ساختار و عملکرد مغز همراه است. از بین یافته ها می توان به علائم بارزی چون کاهش تعداد سلول های پورکنژ در مناطق خلفی- تحتانی نیمکره های مخچه، کوتاه شدگی درخت دندریتیک نورون ها در سیستم لیمبیک و هیپوپلازی لوبول های VI و VII مخچه اشاره کرد.
برخی از بیماران مبتلا به اختلال اوتیسم، سطوح غیر طبیعی از ترشح سروتونین یا سایر انتقال دهنده های عصبی را نشان دادند که می تواند بر روی رشد مغز اثراتی را بر جا بگذارد. عوامل مربوط به پیش از تولد، مانند عفونت های ویروسی داخل رحمی یا اختلالات متابولیکی و قرار گرفتن فضای داخل رحم در معرض داروهای تراتوژن، تالیدومید و والپروات، همگی ممکن است نقش مهمی در بیماری زایی اختلال اوتیسم داشته باشند.
علائم اوتیسم چیست؟
شروع اختلال اوتیسم معمولا قبل از 3 سالگی رخ می دهد. معیارهای خاصی برای تشخیص اختلال اوتیسم وجود دارد که شامل اختلال در عملکرد اجتماعی، نواقصی در ارتباطات و علایق محدود می شود. میانگین سنی ذکر شده برای ابتلا به این اختلال ها بین 17 تا 44 ماهگی است.
نشانه های اولیه در 6 ماهگی شامل عدم تلاش کودک جهت جلب توجه والدین، عدم توانایی نوازش کردن، عدم برقراری ارتباط مستقیم چشمی، عدم واکنش به چهره های شناخته شده یا عدم اجرای حالت هایی از صورت می شود که بیانگر شور، اشتیاق و شادی هستند.
ترسیدن از چیزهای جدید، انجام کارهای تکراری در 12 ماهگی برای جلب توجه اطرافیان، حساسیت بیش از حد به نرمی یا زبری بافت لباس در 16 ماهگی هم جزو سایر نشانه ها به شمار می آیند. حدود 50% از بیماران نمی توانند به خوبی صحبت کنند. گفتار غیرعادی و نامفهوم به دلیل لحن، زیر و بمی، سرعت، ریتم، دستور زبان و ادغام کلمات به صورت نادرست و درک و گفتار غیر تحت الفظی ایجاد می شود.
حدود 75% از بیماران اوتیسم از طیف متوسطی از عقب ماندگی ذهنی رنج می برند. آن ها از فعالیت های گروهی لذتی نمی برند و می خواهند غرق در دنیای خودشان باشند. از طرفی نمی توانند مانند دیگر کودکان در هنگام یک فعالیت از خود علاقه چندانی نشان دهند. به این نکته توجه داشته باشید که علائم اوتیسم در هر کودک می تواند به شکل متفاوتی ظاهر شود.
به طور کلی بیماران اوتیسم با این مسائل مواجه اند:
- بدخلقی
- بیش فعالی
- حواس پرتی کوتاه مدت
- شتاب زدگی و اضطراب
- عصبانیت و تمایل به رفتارهای پرخاشگرانه
- تکان دادن دست ها با سرعت و به شکل ریتمیک
- راه رفتن روی پنجه پا
درمان اوتیسم چیست؟
بیماری اوتیسم یک اختلال مادام العمر است که درمان قطعی ندارد اما با روش های درمانی مختلف، ممکن است علائم تغییر کنند، کاهش یابند یا حتی ناپدید شوند.
تجویز داروهای ضد افسردگی، ضد روان پریشی، ضد تشنج و داروهای محرک سیستم عصبی مرکزی برای مدیریت پرخاشگری و بیش فعالی امری ضروری به شمار می آید. آگاهی از خواص این داروها برای دندانپزشکان ضروری است.
عوارض جانبی داروهایی که معمولا در درمان اوتیسم استفاده می شوند:
محرک های CNS (متیل فنیدات، دکستروآمفتامین): خشکی دهان
داروهای ضد روان پریشی (ریسپریدون، کلوزاپین، الانزاپین، کوئتیاپین): خشکی دهان، پربزاقی، اشکال در بلع، نارسایی چشایی، التهاب دهان، التهاب لثه، ورم زبان، التهاب مخاط زبان، تغییر رنگ زبان، مشکل در بلع و افت فشار خون
داروهای ضد افسردگی (فلوکستین و سرترالین): خشکی دهان، التهاب غدد بزاقی، اشکال در بلع، نارسایی چشایی، التهاب دهان، التهاب لثه، التهاب مخاط زبان، تغییر رنگ زبان و دندان قروچه
داروهای ضد تشنج (کاربامازپین و والپروات): خشکی دهان، نارسایی چشایی، التهاب دهان، التهاب مخاط زبان. ممکن است درمان طولانی مدت به همراه تجویز آسپرین یا داروهای ضد التهابی غیر استروئیدی منجر به خونریزی بیش از حد ناشی از کاهش پلاکت های خون و کمبود گویچه های سفید خون شود
ضد فشار خون (کلونیدین): خشکی دهان، اشکال در بلع، التهاب غدد بزاقی
درمان دندانپزشکی بیماران اوتیسم
درمان دندانپزشکی کودک مبتلا به اوتیسم از مسائل مهمی است که باید به آن توجه داشته باشید. از آنجایی که کودکان مبتلا به اوتیسم هماهنگی زبانی ضعیفی دارند، غذاهای نرم و شیرین را ترجیح می دهند و تمایل دارند به جای بلع درست، غذا را در داخل دهان قرار داده و آن را در گلو فرو دهند. به دلیل ترجیح غذاهای خاص، غذا در داخل حفره دهان در مدت طولانی باقی می ماند و در زمینه مسواک زدن و نخ دندان کشیدن به دلیل عدم هماهنگی حرکتی و حساسیت بالا به طعم خمیر دندان، مشکلاتی به وجود می آید که در کل امکان پوسیدگی دندان افزایش می یابد.
بیشتر اوقات ممکن است رویش دندان به دلیل بزرگ شدن لثه که توسط فنی توئین ایجاد می شود به تاخیر بیفتد. آسیب های دندانی نیز به دلیل پایین بودن سطح مهارت ها در بیماران اوتیسم شایع است. این بیماران تمایل بیشتری به مال اکلوژن های خاص مانند تیز بودن سقف دهان، ایجاد فشار و عدم همرسی دندان های بالا و پایین دارند. عادات مضر دهان مانند دندان قروچه شبانه، فشار زبان، گاز گرفتن لب و خراشاندن لثه در بین این دسته از افراد شایع است.
هم چنین بخوانید: مراجع بیماری خاص مثل ایدز دارد، چگونه برخورد کنم؟
مراقبتهای دندانی در کودکان مبتلا به اوتیسم و نیازهای خاص
در طول درمان دندانپزشکی بیماران اوتیسم، چالش اصلی کاهش توانایی کودکان اوتیسم در برقراری ارتباط با دیگران است.
تیم دندانپزشکی باید برای دریافت پاسخ های متغیر و غیر معمول به محرک های حسی سازماندهی شود، زیرا این بیماران از ایجاد تغییرات در محیط اطراف خود حتی به صورت کاملا جزئی بیزارند و نیاز به شباهت در کارهای مستمر دارند بنابراین باید از جابجایی هر گونه اسباب بازی خودداری کرد تا حواس بیمار پرت نشود.
- مشاوره به والدین
جلسه پیش از ویزیت بیمار به منظور آماده سازی خانواده برای اولین ملاقات دندانپزشکی برگزار می شود که هم برای والدین و هم برای تیم دندانپزشکی مفید خواهد بود. این جلسه به والدین در آماده سازی کودک برای درمان دندان پزشکی کمک کرده و هر گونه مشکل مرتبط با رفتار کودک باید مورد بحث و بررسی قرار بگیرد تا بتوان آن را رفع کرد.
دندانپزشک باید شرایط کودک را بداند و برای مشکلات پزشکی و فیزیکی به طور همزمان آماده باشد. دندانپزشکان باید به والدین توضیحات لازم را ارائه دهند و سعی کنند درمانی با کیفیت بدون آسیب رساندن به کودک را فراهم کند.
- محیط کلینیک دندانپزشکی
برای اینکه کودک اوتیسم تجربه ویزیت موفقی داشته باشد، باید کل کارکنان مراقب، همدل و آگاه باشند و بتوانند به خوبی با این بیماران ارتباط برقرار کنند. بیماران اوتیسم احتمالا با محرک های حواس پرتی مانند صدا، نور و مزه دچار آشفتگی می شوند. ایجاد تغییراتی مانند روشن کردن مجدد سیستم روشنایی و موسیقی ریتمیک کاهش واکنش های نامطلوب بیمار را به دنبال دارد. در صورت امکان می توان یک اتاق برای درمان کودکان اوتیسم هم در نظر گرفته شود.
- ویزیت
هدف از ویزیت اولیه، ایجاد اعتماد و برقراری یک ارتباط است. مهم این است که بدانیم بیمار قادر به انجام چه کارهایی است و اینکه توان انجام چه کارهایی را ندارد. هنگام برنامه ریزی برای ویزیت حتما توجه داشته باشید که کوتاه و منظم باشد. زمان انتظار هم نباید بیشتر از 10 الی 15 دقیقه طول بکشد.
هر کسی که در مدیریت کلینیک مشارکت دارد، باید میزان حرکات خود را کاهش دهد زیرا حواس کودک اوتیسم به راحتی پرت می شود. تصاویری از کلینیک دندانپزشکی را می توان در اختیار والدین قرار داد تا بیمار را با کلینیک آشنا کرده و آرامش او در حین روند درمان تضمین شود.
- دستیار دندانپزشک
به طور معمول، این دستیار دندانپزشک است که ابتدا با بیمار ارتباط برقرار می کند. دستیاران باید بتوانند نقاط محرکی که واکنش های انحرافی بیمار را به دنبال دارد به خوبی شناسایی کنند.
- تکنیک های رفتاری در درمان دندانپزشکی بیماران اوتیسم
حفظ یک ارتباط خوب و مداوم در طول درمان دندانپزشکی بیماران اوتیسم و حتی پس از آن از اهمیت بالایی برخوردار است. توانایی پیروی از دستورالعمل ها، یادگیری چیزهای جدید و بیان خواسته ها و نیازها ممکن است برای برخی از بیماران مبتلا به اوتیسم دشوار باشد. در ادامه برخی از تکنیک های موثر در جهت برقراری ارتباط صحیح با کودکان اوتیسم معرفی می شود.
- سیستم ارتباطی تبادل تصویر
یک سیستم ارتباطی تقویت کننده است که برای آموزش ارتباطات غیر کلامی به ویژه برای بیماران مبتلا به اوتیسم استفاده می شود. این سیستم شامل تبادل فیزیکی تصاویر برای درخواست ها یا اظهارنظرها است.
- بگو، نشان بده و انجام بده!
“بگو، نشان بده و انجام بده” یک رویکرد درمانی مؤثر بوده و راهی برای معرفی ابزارها، تجهیزات یا فرایندهای دندانپزشکی به بیمار است. برای بیمارانی که از مهارت های زبانی محدودتری برخوردار هستند از تصاویر یا اشیا برای توضیح رویدادها استفاده کنید. برای مثال، تصاویر فیلم رادیوگرافی، آینه های دهانی پلاستیکی یا ساکشن اسپیتومتری را به بیمار نشان دهید. اطلاع از جزئیات فرایند درمانی قبل از تجربه آن در واقعیت، بسیار سودمند و مفید است.
- حساسیت زدایی
تکنیک های حساسیت زدایی بر اساس تئوری شرطی سازی کلاسیک طراحی شده اند و میزان دلهره بیماران اوتیسم که واقعا بسیار شدید است را کاهش می دهند. چنین تکنیک هایی زمان بر هستند. کوپل (Kopel) پیشنهاد داده است که در خانه، کودک را با رویکردهای پایه دندانپزشکی آشنا کنید. این تکنیک شامل تقسیم مراحل دندانپزشکی به مراحل کوچک تر می شود. هر رویه باید با یک رویکرد آهسته و گام به گام تکمیل شود تا بتوان به رفتار خاصی دست یافت سپس مرحله بعدی به بیمار معرفی می شود.
- کنترل صدا
تکنیک کنترل صدا را می توان در هر بیماری به کار برد ولی با این حال، بیماران اوتیسم با نقص شنوایی کاندیدای خوبی نیستند. از عباراتی مانند “چشمات به من”، “به من نگاه کن”، “دست روی شکم” یا “پاها صاف” می توان برای برانگیختن رفتارهای مناسب استفاده کرد. اگر بیمار قادر به درک ارتباط غیرکلامی باشد، استفاده از نشانه های غیرکلامی هم راه خوبی برای برانگیختن رفتار مناسب است.
- تقویت مثبت
تقویت مثبت به رفتارهای ترجیحی پاداش می دهد و در نتیجه، تکرار رفتار را تقویت می کند. از تحسین کلامی و نوازش به همراه نشانه های قدردانی می توان به عنوان تقویت کننده های مثبت استفاده کرد. حضور والدین در طول اجرای رویکرد دندانپزشکی هم یک تقویت کننده مثبت به شمار می آید. از حضور والدین برای جلب توجه بیمار و افزایش سازگاری، کاهش رفتارهای منفی، ایجاد نقش‌های مناسب در طول درمان، برقراری ارتباط مؤثر بین ارائه دهنده خدمات دندانپزشکی و بیمار و در نهایت ارائه یک تجربه مثبت دندان پزشکی استفاده می شود.
- عوامل حواس پرتی
تکنیک های حواس پرتی مانند تماشای کارتون مورد علاقه، گوش دادن به موسیقی یا دو دستی نگه داشتن اسباب بازی های خاص، ممکن است به بیمار اوتیسم کمک کند تا در حین انجام برخی از رویکردها حواس او پرت شود.
- تکنیک های حسی
کاهش قرارگیری در معرض محرک های شنوایی و چشایی در بیماران اوتیسم ضروری است. در طول درمان دندانپزشکی کودکان اوتیسم، هرگونه مواجهه شدید با حواس باید حداقل باشد. طعم نامطلوب خمیر دندان و حتی ظاهر مسواک ممکن است اثر مسواک زدن را مختل کند. معرفی روند مسواک زدن با استفاده از گزینه های جایگزین مثل لیف، استفاده از مسواک هایی با بافت و طراحی متفاوت یا حتی مسواک برقی، ممکن است میزان پذیرش مسواک را توسط کودک مبتلا به اختلال طیف اوتیسم افزایش دهد.
- تکنیک های اجتنابی
امروزه تمرین دست روی دهان به ندرت مورد استفاده قرار می گیرد زیرا ممکن است استفاده از آن به اشتباه به عنوان یک تهدید به ضرب و شتم تلقی شود. اگر چه استفاده از مهارکننده های فیزیکی در درمان کودک اوتیسم هم بحث برانگیز است اما ممکن است در برخی از موقعیت ها به عنوان یک ابزار حمایتی و محافظ برای بیمار به کار رود و اگر استفاده از آن ها به درستی و آگاهانه انجام شود، قطعا موثر خواهند بود.
- استفاده از دارو
تزریق آرام بخش و بیهوشی تأثیر متغیری بر روی کودک اوتیسم دارد. معمولا پزشک از وجود یک مشکل اساسی در سلامتی آگاه است و از تزریق آرام بخش خودداری می کند. اگر نیاز بیمار به فرایند دندانپزشکی حداقل بوده و در دو نوبت یا کمتر قابل انجام باشد، بیهوشی ملایم می تواند به عنوان برنامه درمانی انتخاب شود. میدازولام، ویستاریل و دومرول جزو داروهای سدیشنی هستند که بیشتر به تنهایی یا به صورت ترکیبی استفاده می شوند. در طی بیهوشی باید وضعیت بیمار را تحت نظر داشت و با کمک ابزارهایی مثل پالس اکسیمتر فشار خون و وضعیت قلب بیمار را به طور مداوم چک کرد.
سخن پایانی
در مقاله درمان دندانپزشکی بیماران اوتیسم تلاش شده است تا یک رویکرد درمانی ایده آل برای بیماران اوتیسم به پزشکان ارائه شود. از آنجایی که هر بیمار متفاوت است، شناخت کامل هر فرد برای دندانپزشک و دستیار او امری ضروری به شمار می آید. به طور همزمان والدین هم باید از رویکرد مناسب درمانی برای فرزند خود و شرایط ایده آل او آگاه باشند.
