به طور کلی بارداری به عنوان زمانی در نظر گرفته می شود که یک زن تلاش می کند به طور خاص از نیاز به سلامت و آنچه باید برای دستیابی به بالاترین درجه رفاه برای خود و فرزند در حال رشدش انجام شود آگاه باشد. مهم تر از همه بسیاری از بانوان ممکن است از ارتباطی که بین سلامت دهان و دندان و سلامت سیستمیک آن ها وجود دارد و همچنین تاثیری که سایر عوامل می توانند بر جنین بگذارند آگاه نباشند.
با این وجود نادیده گرفتن سلامت دهان و دندان در بارداری غیر معمول نیست. نیازها و محدودیت های فیزیکی ناشی از افزایش وزن در دوران بارداری، مشکلات ناشی از حساسیت و التهاب بافت لثه و سایر مسائل اهمیت حفظ بهداشت دهان و دندان در بارداری را نشان می دهد و در این بین برخی از درمان های دندانپزشکی نیز می تواند برای جنین در حال رشد خطرناک باشد.
تاثیرات بارداری بر سلامت دهان و دندان
زمانی تصور می شد که بیماری های پریودنتال (لثه) و باکتری های مرتبط با آن ها تنها بافت های لثه و حفره دهان را درگیر می کنند اما در حال حاضر این بیماری ها با سایر بیماری های سیستمیک (عمومی بدن) از جمله بیماری های قلبی- عروقی، سکته مغزی، بیماری های تنفسی و دیابت مرتبط هستند.
عبور این باکتری ها می تواند با تحریک یک پاسخ التهابی در مادر، جنین را تحت تاثیر قرار دهد که در نهایت ممکن است منجر به زایمان زودرس (PTD) شود. PTD به تولد قبل از هفته 37 بارداری گفته می شود که با وزن کم نوزاد هنگام تولد همراه است. این مورد سلامت دهان و دندان در بارداری و حفظ بهداشت در این دوران را ضروری می کند.
ذهن سالم، بدن سالم
اکثر خانم هایی که باردار هستند یا ممکن است در فکر باردار شدن باشند، بیشتر به متخصص داخلی یا متخصص زنان و زایمان مراجعه می کنند. به همین خاطر امروزه آموزش زنان باردار در مورد بهداشت دهان و دندان رواج پیدا کرده است و در این میان دندانپزشکان از جمله دندانپزشک اطفال نقش فعالی در انتقال دانش در این زمینه به زنان باردار ایفا می کنند تا نه تنها خطرات زایمان زودرس را به حداقل برسانند بلکه مهم تر از آن سلامت مادر و نوزاد تضمین شود. از این رو برای مادران باردار مهم است که به دندانپزشک یا دندانپزشک اطفال مراجعه کنند.
تاثیر تغذیه بر سلامت بدن
در دوران بارداری یک رژیم غذایی سالم مهم است، رژیمی که حاوی تمام مواد مغذی ضروری از جمله کربوهیدرات ها، پروتئین، چربی ها، ویتامین ها، مواد معدنی و آب باشد و تعادل در رژیم غذایی هم حفظ شود.
تغذیه خوب مادر به رشد و سلامت دندان های کودک کمک به سزایی می کند. دندان های شیری کودکان تقریبا از هفته ششم بارداری شروع به شکل گیری می کنند و در حدود ماه سوم تا چهارم بارداری مینا و عاج تشکیل می شوند. رژیم غذایی مادر باید از نظر داشتن مواد ضروری به ویژه کلسیم، فسفر و پروتئین غنی باشد. سایر دستورالعمل ها برای یک رژیم بارداری عبارتند از:
- مصرف همه گروه های غذایی: غلات کامل، میوه ها، سبزیجات، منابع پروتئینی و محصولات لبنی
- مکمل آهن (به توصیه پزشک) جهت جبران کمبود آهن در بارداری
- اسید فولیک (از نان غنی شده، سبزیجات برگ سبز یا مکمل ها) در تمام دوران باروری برای جلوگیری از نقص مادرزادی
کمبودهای تغذیه ای می تواند باعث نقص در رشد دندان، جریان و ترکیب سالم بزاق شود. کمبود پروتئین و کالری، ویتامینهای آ،سی،دی ،ید و فلوراید همگی بر رشد دندانهای انسان تأثیر میگذارند
فلوراید
آکادمی دندانپزشکی کودکان آمریکا (AAPD) استفاده از مکمل های فلوراید برای زنان باردار را پشتبانی نمی کند. هنگامی که سطوح فلوراید در آب آشامیدنی کمتر از حد مطلوب باشد و پس از در نظر گرفتن مواد غذایی حاوی فلوراید، AAPD مکمل فلوراید (پس از بارداری) را تایید می کند.
یک رژیم غذایی سالم حاوی مواد مغذی در مقادیر مناسبی است که بدن شما به آن نیاز دارد. اما این پایان کار نیست؛ مرحله بعدی تعادل در مصرف مواد غذایی می باشد. یک برنامه ورزشی خوب، استراحت و خواب کافی هم برای این تعادل بسیار مهم است.
ویار در بارداری و پوسیدگی دندان
این غیرمعمول نیست که خانم های باردار نه تنها در اثر طعم و بوهای خاص دچار تهوع شوند بلکه به یک سری مواد غذایی ویار داشته باشند. این تمایلات طبیعی و قابل درک هستند اما مهم است که به یاد داشته باشید که مصرف مکرر مواد غذایی حاوی قند و نشاسته بین وعده های غذایی می تواند منجر به پوسیدگی دندان شود بنابراین باید از آن اجتناب کرده یا حداقل از مصرف آن ها در وعده های غذایی صرف نظر کنید. برای میان وعده خود غذاهای مغذی برای مادر و نوزاد از جمله میوه ها، سبزیجات و لبنیات را انتخاب کنید.
کلسیم
کلسیم برای تشکیل استخوان ها و دندان های سالم ضروری و مورد نیاز است. به این نکته توجه داشته باشید که کلسیم مورد نیاز کودک از طریق دندان های شما تامین نمی شود بلکه به رژیم غذایی شما مرتبط است. با این حال اگر کلسیم در رژیم غذایی کافی نباشد، بدن شما این ماده معدنی را از کلسیم ذخیره شده در استخوان ها تامین خواهد کرد.
کلسیم از طریق مصرف لبنیات یا مکمل های غذایی توصیه شده تامین می شود. این باور اشتباهی است که کلسیم در دوران بارداری از طریق دندان های مادر از بین می رود. بر خلاف استخوان که دائماً در حال تغییر و بازسازی است، دندان ها پس از تشکیل تغییر نمی کنند.
دهان سالم، بدن سالم
کلید سلامت دهان تا حد زیادی به رعایت بهداشت دهان و دندان مرتبط است. بیماری پریودنتال (لثه) در اثر تجمع و ایجاد یک لایه بین لثه و دندان ها به نام پلاک باکتری یا دندانی ایجاد می شود.
اگر روزانه با مسواک زدن منظم و استفاده از نخ دندان، پلاک ها از نواحی محافظت شده بین دندان ها برداشته شود، بافت لثه صورتی، بدون التهاب و سالم باقی می ماند. مسواک زدن روزانه با خمیر دندان حاوی فلوراید باعث تقویت دندان ها در برابر پوسیدگی می شود. همچنین برای حفظ سلامت دهان و دندان در بارداری مراجعه منظم به دندانپزشک مهم و ضروری است.
بر طبق مطالعات انجام شده، سلامت دهان و دندان والدین تاثیر قابل توجهی در ایجاد پوسیدگی دندان در کودکان دارد زیرا باکتری های مولد پوسیدگی دندان ممکن است به راحتی با بوسیدن به کودک منتقل شوند بنابراین حفظ سلامت دهان والدین احتمال ابتلای کودکان به بیماری های دهان و دندان را کاهش می دهد.
بارداری، هورمون ها و بیماری پریودنتال (لثه)
هورمون های زنانه که یکی از آنها پروژسترون است، در دوران بارداری و همچنین در خانم هایی که از قرص های ضد بارداری استفاده می کنند که حاوی سطوح بالایی از پروژسترون هستند، افزایش می یابد. در صورت وجود بیماری پریودنتال، پروژسترون تولید موادی به نام پروستاگلاندین را تحریک می کند که باعث التهاب رگ های خونی در بافت های لثه می شود.
بیماری پریودنتال و زایمان زودرس
حدود 10٪ از تمام نوزادان در ایالات متحده نوزادان کم وزن هستند. سن، وضعیت اقتصادی – اجتماعی، چاقی، مصرف الکل و دخانیات، دیابت، فشار خون بالا و عفونت دستگاه تناسلی از جمله فاکتورهایی هستند که احتمال خطر برای نوزادان را افزایش می دهند. بیماری لثه در صورت کنترل نشدن می تواند به پریودنتیت، التهاب و عفونت دندان منجر شود که در نهایت از بین رفتن کامل دندان را به همراه خواهد داشت.
مطالعات مختلفی از ارتباط بین زایمان زودرس و وجود بیماری پریودنتال (لثه) در زنان باردار صورت گرفته است. این اطلاعات نشان می دهد که پلاک های دندانی می توانند به بافت ها حمله کنند و باعث التهاب شوند که در نهایت منجر به آزاد شدن مواد در جریان خون شده و احتمال زایمان زودرس افزایش می یابد. همچنین ارتباط مستقیم بین شدت بیماری پریودنتال و احتمال افزایش میزان پره اکلامپسی (فشار خون بالا در دوران بارداری) وجود دارد.
دندانپزشکی در دوران بارداری
مهم است که به محض اطلاع از بارداری خود برای ارزیابی و بررسی سلامت دهان و دندان به دندانپزشک مراجعه کنید تا مشخص شود که آیا به درمان خاصی نیاز دارید. مراقبت های اورژانسی دندانپزشکی ( مراقبت های فوری) باید به طور منظم بررسی شود تا هر گونه خطر برای جنین در حال رشد از بین برود. در صورت نیاز به بیهوشی باید با متخصص زنان و زایمان مشورت شود.
در صورت امکان بهترین زمان برای مراقبت های عمومی ( غیر اورژانسی) بین سه ماهه اول و نیمه دوم سه ماهه سوم است. در سه ماهه اول بارداری بیشتر اندام های کودک در حال شکل گیری هستند و جنین بیشتر در معرض تاثیرات محیطی است. در نیمه آخر سه ماهه دوم، ممکن است نشستن روی صندلی دندانپزشکی دشوار باشد.
برای برخی از پروسه های دندانپزشکی رادیوگرافی دندان (اشعه ایکس) ممکن است مورد نیاز باشد. تابش اشعه ایکس بسیار کم است با این حال هر اقدامی برای به حداقل رساندن خطر قرار گرفتن در معرض اشعه ایکس مانند استفاده از پیش بند سربی انجام می شود.
دارو در دوران بارداری
داروهای مصرف شده می تواند بر روی جنین تاثیر بگذارد. در سال 1979 سازمان غذا و دارو یک سیستم طبقه بندی برای ارزیابی داروهای تجویزی و تاثیر آن ها بر سلامت جنین ایجاد کرد. علاوه بر این منابع و اطلاعاتی برای درمان های دندانپزشکی ارائه داد. متداول ترین داروهایی که در دندانپزشکی استفاده می شوند از جمله بی حس کننده های موضعی را می توان با چند استثناء تجویز کرد. برای مثال، آنتی بیوتیک تتراسایکلین می تواند باعث تغییر رنگ دندان های در حال رشد شود.
نتیجه گیری
حفظ سلامت دهان و دندان در دوران بارداری بسیار مهم است. مطالعات نشان می دهد که زنان باردار مبتلا به بیماری پریودنتال شدید ممکن است در معرض خطر بیشتری برای زایمان زودرس باشند که به نوبه خود خطر تولد نوزاد کم وزن را نیز افزایش می دهد. در افرادی که به بیماری پریودنتال مبتلا هستند، خطر ابتلا به بیماری های قلبی- عروقی، دیابت و بیماری های تنفسی نیز افزایش می یابد.
برای حفظ سلامتی بدن از سلامت دهان و دندان های خود مطمئن شوید. از پوسیدگی دندان و بیماری پریودنتال با مسواک زدن روزانه دندان ها ( 2 بار در روز) با استفاده از خمیر دندان فلوراید جلوگیری کنید. حتما به طور منظم بین دندان های خود را با نخ دندان یا سایر پاک کننده های بین دندانی تمیز کنید. هم چنین می توانید از واترفلاسر هم استفاده نمایید. رژیم غذایی سالم داشته باشید، ورزش کنید و از خواب کافی غافل نشوید. در دوران بارداری به طور منظم به دندانپزشک خود مراجعه کنید.